Motyw przemiany duchowej bohatera w „Potopie” Henryka Sienkiewicza. Akcja powieści Henryka Sienkiewicza rozgrywa się w czasach potopu szwedzkiego. Głównym bohaterem utworu jest Andrzej Kmicic, szlachcic polski, który zamierza na mocy testamentu pewnego Litwina poślubić piękną Oleńkę. Sarmatyzm i szlachta w Potopie - charakterystyka. „Potop” Henryka Sienkiewicza jest powieścią historyczną przenoszącą czytelnika w XVII stulecie (lata 1655-1657) – czas wyczerpujących dla Rzeczpospolitej wojen. Był to także okres, w którym władza coraz bardziej wymykała się królowi, przechodząc w ręce wielkich magnatów i Kochanowski napiętnował takie wady Polaków, jak brak odpowiedzialności za losy ojczyzny, brak poszanowania zasad prawa, brak wewnętrznego ładu, powszechne przekupstwo, samowolę w podejmowaniu decyzji i społeczną niesprawiedliwość. Krytyce poddał również nieumiejętność odpowiedniego przygotowania do wojny czy „złotą Obraz Matki Boskiej w „Potopie” W „Potopie” Sienkiewicza Matka Boska staje się już samodzielną sprawczynią cudów, wręcz – na wzór starożytnych bogiń z Iliady – osobiście wspiera walczących. W końcu staje się tą, której król powierza całe państwo – staje się Królową Polski. Sienkiewicz wprowadził do swojej powieści nie tylko wydarzenia wojenne, ale także autentyczne postacie. Są to m.in.: król Polski Jan Kazimierz, królowa Maria Kazimiera, Radziwiłłowie, król szwedzki Karol Gustaw, ksiądz Kordecki. Postacie fikcyjne natomiast często mają swe historyczne pierwowzory. obrona Jasnej Góry moment Motyw winy, kary i odpuszczenia. Omów zagadnienie na podstawie "Potopu" Henryka Sienkiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst • 67. Obraz Polski i Polaków w literaturze. Omów zagadnienie na podstawie "Potopu" Henryka Sienkiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst • Zbrodnia i kara EvHU. Dorobek literacki Wacława Potockiego zaliczany jest do nurtu poezji sarmackiej, a jego twórczość zyskała miano obywatelskiego sumienia narodu. Tytuł zbioru "Moralia albo rzeczy do obyczajów, nauk i przestróg" ukazuje, że był to twórca przejęty poczuciem odpowiedzialności pisarskiej. Morały i pouczenia, które głosił można następująco pogrupować: Postulaty patriotyczne w utworach: "Nierządem Polska stoi"- wymierzony przeciwko bałaganowi prawnemu, uciskowi biedniejszej szlachty i niesprawiedliwości. Utwór przedstawia sytuację polityczną w Polsce w okresie demokracji szlacheckiej. Ukazuje zgubne rządy arystokracji , które prowadzą do osłabienia państwa oraz dysproporcje pomiędzy różnymi grupami społecznymi (nierówność władzy- przewaga magnaterii nad szlachtą). Próbka publicystyki w poezji. Na początek drastyczne przypuszczenie: gdyby nieboszczyk z grobu na ojczyznę spojrzał, przerażony wróciłby w grobową czeluść. Aż tak źle się dzieje: prawo wciąż się zmienia, nikt go zresztą nie słucha. Możni wyzyskują biednych i mają prawo mają za sobą. Tak to - nierządem Polska stoi. "Pospolite ruszenie"- utwór jest scenką satyryczną, która przedstawia jak to szlachta zrywa się do walki z nieprzyjacielem. Obóz wojskowy pogrążony we śnie - "Ichmościów do wałów" dobudzić się nie można. "Kto widział ludzi budzić w pierwospy !" Krytyce poddaje tu poeta poczucie szlacheckiej wolności - nie podlega bowiem wolny szlachcic nawet wojskowym rozkazom oraz odchodzenie szlachty od idei obrony kraju. Wiersz-obrazek, prezentujący szlachtę polską na pospolitym ruszeniu przeciw Kozakom. Czy walczy w bitewnym zgiełku i huku armat ? Bynajmniej. Szlachta śpi po namiotach, a dobosz, który chce te smaczne "pierwospy" przerwać otrzymuje groźbę i brzydkie słowo. Scenka ze szlacheckiego obozu wojskowego jest wyraźną satyrą, szydzącą ze stanu szlacheckiego. "Zbytki polskie"- Potocki ubolewa nad wadami kleru i szlachty polskiej, myślącej o bogactwach i wygodach, o klejnotach i strojach, zabawach i rozrywkach, podczas gdy ojczyzna potrzebuje obrony i pieniędzy na wojsko. Słynny jest początek utworu "O czymże Polska myśli i we dnie , i w nocy ? Żeby sześć zaprzęgano koni do karocy..." "Transakcja wojny chocimskiej"- opiewa przebieg i przygotowania do bitwy pod Chocimem w 1621 roku. Wacław Potocki wykorzystał do napisania utworu relację uczestnika bitwy- Jakuba Sobieskiego- który spisywał dziennik wojenny. Dziesięcioczęściowy epos Potockiego zachowuje dzień po dniu chronologię zdarzeń (czyli poemat posiada układ diariuszowy), poprzedzonych obszernym wywodem historycznym o stosunkach polsko-tureckich. Potocki starał się odtworzyć historię, aby poruszyć sumieniem sobie współczesnych. Znamienna cechą eposu są liczne refleksje na tematy społeczne, stanowe, obyczajowe. Pisarz okazał się czujnym i krytycznym obserwatorem szlachty, coraz bardziej przywiązanej do swych przywilejów, a zaniedbującej obowiązki, zwłaszcza względem nadmiernie eksploatowanych chłopów. Potocki krytykuje zaniedbanie wojennego rzemiosła, porównując współczesnych Polaków z dawnymi Sarmatami, przodkami bez skazy, których idealny obraz wyostrza teraźniejszy upadek ich potomstwa ("Tedy do tak nikczemnej, marnej szewskiej smoły Sarmatów będę równał ?"). Miało to "ruszyć ze snu, z drzymu, pleśni" szlachtę. Te liczne dygresje służą analizie wartości stanu szlacheckiego dawniej i dziś. Przyczyn upadku upatruje głównie na dworach magnackich, skąd promieniowały sprzeczne z tradycją rycerską wzory kultury. Mówi więc autor o modach niszczących moralność i gospodarkę, o naruszaniu praw. Za przykład stawia szlachcie odwagę chłopskiej piechoty. Czyni to z paradoksu, gdyż nadzieje naprawy wiązał z powołaniem zawodowej armii szlacheckiej, a nie chłopskiej. Dzieło Potockiego to "księga mądrości" szlachty ziemiańskiej i miało odbijać cały jej światopogląd, utrwalać jej najwspanialszą tradycję wojenną oraz wzywać do walki z wybujałą oligarchią magnacką. Utwór rozpoczyna się inwokacją do Boga z prośbą o zmiłowanie się nad narodem polskim, a kończy prośbą o zachowanie pokoju i swobody "w rządzie, w dobrej sile". Zatem u Potockiego widoczne jest silne poczucie, że pisarstwo powinno być wyrazem odpowiedzialności społecznej, a pisarz obywatelskim sumieniem narodu. Stąd wyraźnie oskarżycielski ton wielu jego utworów i krytyczny stosunek do pewnych przejawów sarmatyzmu: megalomanii, sobiepaństwa, nieposzanowania praw, anarchii, braku tolerancji religijnej, wyzysku pańszczyźnianych chłopów, zaniku ducha rycerskiego u współczesnych Sarmatów, rozrzutności, lenistwa, egoizmu,, ciemnoty szlachty. Zestaw reform koniecznych wg poezji Potockiego: - uporządkować prawo w Polsce, - bronić wolności wyznania, - znieść liberum veto, - sprawiedliwość wobec chłopów; także chrześcijan, - powrócić do dawnych rycerskich ideałów i stosować je w życiu i w walce, - o ojczyźnie, nie o własnych majątkach i wygodzie myśleć, - skończyć z opilstwem, fanatyzmem, pieniactwem, ospałością i pychą- zwłaszcza w dobie wojny, - rozrzutność, snobizm, pychę i wystawność zamienić na datki dla kraju. 1. Okoliczności powstania utworu : „Potop”– druga część „Trylogii” Sienkiewicza to utwór powstały w trudnych warunkach podróży po Europie. Po raz pierwszy powieść ta ukazała się w odcinkach w warszawskim „Słowie” a jej głównym celem było „pokrzepienie serc” zwyciężonych powstańców. 2. Tło historyczne wydarzeń powieści( czyli jak to było według źródeł historycznych): a) Pełen niepokoju okres rządów Jana Kazimierza b) Sprawa kozacka ( Korsuń, Żółte Wody, Piławce); ugoda w Zborowie (1649) i Białej Cerkwii (1651) c) Sprawa rosyjska → rada perejesławska i jej skutki; rozejm ze względu na Szwedów d) Atak Karola X Gustawa na Polskę (1655) [tu zaczyna się akcja powieści] od strony Pomorza i Inflant e) Zdrady i własne plany: • Hieronim Radziejowski • Książęta Janusz i Bogusław Radziwiłłowie [uznanie władzy Szwedów] f) Poddanie się Wielkopolski pod Ujściem; zajmowanie kolejnych części kraju ( Warszawa, Kraków); atak na Jasną Górę → bunt i oburzenie Polaków g) Ucieczka Jana Kazimierza na Śląsk h) Postępowanie Szwedów: • pozorne respektowanie polskich praw i zwyczajów • rabowanie kraju , uciskanie ludności , grabieże i wywóz dzieł sztuki oraz bibliotek – wybuch anty-szwedzkiego powstania chłopów, szlachty i części wojsk koronnych – powrót Jana Kazimierza do kraju i przysięgi we Lwowie i) Konfederacja w obronie kraju w Tyszowcu ( – król i senatorowie zmuszeni do powrotu do kraju j) r. – uniwersały wzywające do walki z najeźdźcą – bitwa pod Gołębiem (Stefan Czarniecki) wrzesień- bitwa pod Prostakami => efektowne zwycięstwo konfederatów => ucieczka Bogusława k) Zamknięcie cofających się Szwedów pod Sandomierzem l) 27 – r. – bitwa o Warszawę (niewiara Polaków w zwycięstwo) m) Listopad – Fryderyk Wilhelm uznaje zwierzchność Szwecji [zerwanie traktatu w zamian za nadanie suwerenności w Prusach w 1657 r] n) 1657 r. (lipiec) – bitwa pod Czarnym Ostrowiem 1658 r. – pomoc Danii ; zajęcie przez Stefana Czarnieckiego wyspy Alsen Arsen twierdzy Koldyngi o) 1660 r. – pokój w Oliwie kończący wojnę polsko-szwedzką 3. Wydarzenia historyczne w „Potopie”: Pomimo że przy pisaniu „Trylogii” korzysta z przeróżnych źródeł historycznych (np. wspomnienia czy „Pamiętniki” Paska), to jednak przedstawia wydarzenia w bardzo „literacki” sposób. Podkreśla ogólnonarodowy charakter walki z najeźdźcą oraz rangę każdego polskiego zwycięstwa. Omija natomiast porażki, usuwa w cień niepowodzenia (zaznacza tylko ,że miały miejsce). Ukazuje zatem trudny dla Polski okres najazdu szwedzkiego z wyraźnie zaznaczonym podziałem na 3 części: a. Klęski, zdrady, kapitulacje miast, ciężka sytuacja Polski. b. Oblężenie i obrona klasztoru na Jasnej Górze jako przebudzenie ducha narodowego, ukazanie wspaniałych cech charakteru i patriotyzmu Polaków. c. Pasma zwycięstw odrodzonego narodu kończące się wypędzeniem najeźdźców z kraju. Poprzez takie skonstruowanie utworu Sienkiewicz pokazuje Polakom, jak wielkie są ich możliwości i jak wspaniałych rzeczy są w stanie dokonać. Pragnie, by otrząsnęli się z otępienia, zmobilizowali i zjednoczyli. Wnioski: „Potop” to powieść „ku pokrzepieniu serc”, która ukazuje, że Polacy w sytuacjach krytycznych potrafią się zjednoczyć, walczyć o niepodległość i zwyciężyć. Sienkiewicz, wskrzeszając chwile minionej chwały, ukazuje optymistyczny obraz przeszłości, budzi dumę narodową, podkreśla heroizm i solidarność Polaków. Za pomoca barwnego i sugestywnego języka, stara się objąć narracją wszystko to, co w czasie wojen szwedzkich wydało mu się ważne. Nie przejmuje się, że przeinacza niektóre z faktów czy też nadto koloryzuje swoją wypowiedź. Zwraca uwagę na wartość i moc chrześcijańskiej wiary w poczynaniach walczących. Dzięki którym dali radę w przeszłości pokonać potęgę szwedzką. W związku z tym także teraz też są w stanie podjąć walkę i odzyskać niepodległość. Załączniki: 1. Obraz Polaków w „Potopie” (cytaty potrzebne do analizy punktów a,b i c) 2. Notatka z lekcji dla ucznia 3. Plakat porównujący dwa pospolite ruszenia i obrazujący podział w utworze. 4. Polacy w oczach wodzów i bohaterów „Potopu” a) Obraz negatywny – ku pouczeniu: 1) „Znam ja Paków i wiem, że gotowi na wszystko, byle się przed obcymi jako polityczny naród pokazać. Cała usilność nasza w tym, aby nas obcy chwalili.” (Hieronim Radziejowski -były podkanclerzy koronny) 2) „RP diabli biorą, bo już tak bezsilna, na takie psy zeszła, że się nikomu nie może opędzić”.(Bogusław Radziwiłł do Kmicica) 3) „A z jakich racyj można więcej ode mnie wymagać niż od Polaków samych? Gdzie są dziś Polacy? (…) Co tu za rząd? – Król nie rządzi, bo mu nie dają. Sejmy nie rządzą, bo je rwą … Nie masz wojska, bo podatków płacić nie chcą; nie masz posłuchu, bo posłuch wolności się przeciwi; nie masz sprawiedliwości, bo wyroków nie ma komu egzekwować i każdy możniejszy je depcze (…) (tom II 4) „Jeno szaleni, swawolni,źli i przedajni tę ziemię zamieszkują” (Czech). 5) „Nie tyle Szwedzi, Septentrionowie i Kozacy zabili ojczyznę, ile cały naród.” (Wrzeszczowicz) b) Obraz pozytywny – „ku pokrzepieniu serc” i pouczeniu: 1) „Nam nie sił brak, jeno ducha. Niecnotą ginie ojczyzna. Daj Bóg , abyśmy się tu czego lepszego doczekali.” (Jan Skrzetuski) 2) „Co nam z dawnych cnót pozostało? A ja powiem: wszystkie zginęły, jednak coś jeszcze pozostało, bo pozostała wiara i cześć dla Najświętszej Panny, na którym to fundamencie reszta odbudowana być może”. 3) „(…) wiedzieli, co to są serca wiarą natchnięte.” 4) „U tego narodu prędka odmiana. Jeszcze wy nie znacie Polaków. Poznacie ich później”(249). (Sadowski ). 5) „… ci ludzie prędzej jeden na drugim w takim razie padną niż się poddadzą …” (Sadowski) . 6) „… jestli to ten sam naród, który wczoraj jeszcze opuścił własnego pana, poddał się bez boju?” (Szwedzi) Ad a. Szlachta polska jest zdezorientowana, źle zorganizowana i wielu jej przedstawicieli opowiada się po stronie najeźdźców, co symbolicznie zostaje oddane za pomocą tchórzliwego i niekarnego pospolitego ruszenia pod Ujściem.  przejaskrawienie obrazu zdrady i beznadziejności. Sienkiewicz eksponuje wrażenie rozkładu i zupełnego upadku RP, uwydatnia beznadzieję, w jakiej znalazł się kraj. RP jako siedlisko anarchii, rozkładu, szlacheckiej samowoli „(…) bezładny obóz polski, do zbiegowiska jarmarcznego podobny, hałaśliwy, pełen dysput, rozpraw pod rozporządzeniami wodzów i niezadowolenia, złożony z poczciwych wieśniaków na poczekaniu w piechotę zamienionych i z jegomościów prosto od strzyży owiec oderwanych (…)” „Zdrada! Morderstwo! Hańba! Jesteśmy Szwecją już, nie Polską!” „W tym kraju, gdzie król nie ma za sobą bożego prawa (…) jeno go szlachta kreuje” „Na ostatni, widać, szczebel niemocy zeszła Rzeczpospolita …” „… niezgoda wewnętrzna stawała na przeszkodzie, paraliżując usiłowania tych nawet obywateli, którzy życie i mienie w ofierze nieść gotowi”. Pospolite ruszenie: „Na dwudziestu chłopów ledwie jeden wojnę widział, a na 10 jeden wie jak rusznicę trzymać. Po pierwszej wojnie będą z nich dobrzy żołnierze, ale nie teraz (…)” (Tom I, 156). „długa bezczynność poczęła sądzić pospolitemu ruszeniu (…) Nastała noc burzliwa, pełna krzyków, swarów.”(169) „Nie Wiktoria to dała w ich ręce Wielkopolskę, ale zdrada i pospolitego ruszenia niedołęstwo.” Kolejne etapy oblężenia i zagarniania ziem polskich: „Województwo sieradzkie poddało się Szwedom i w ślad za Wielkopolską przyjęło protekcję Karola Gustawa” „Jan Kazimierz pobity pod Widawą i Żarnowcem!… Wojsko go odstępuje! Sam on na Kraków się cofa.(…) I Kraków musi upaść”. „Warszawa wzięta!… Niech żyje Karol Gustaw”. „Powodzenie Szwedów przechodziło wszelką poddawały się jedne za drugimi; w Wielkopolsce panowali jak w Szwecji, w Warszawie rządził Radziejowski; Małopolska nie stawiała oporu; Kraków upaść miał lada chwila; król opuszczony od wojska i szlachty, ze złamaną w sercu ufnością do swego narodu uszedł na Śląsk(…) Właśnie w tej łatwości widział Radziwiłł niebezpieczeństwo dla siebie(…)”. Ad b. Obrona Jasnej Góry, przebudzenie ducha narodowego Pomyślna obrona Jasnej Góry stała się przełomowym momentem oporu wobec najeźdźców, początkiem nawrócenia narodu grzeszącego przeciwko królowi i Ojczyźnie zaczynają nasilać się fakty oporu „Szlachta okrutnie się od księcia (Radziwiłła) odwraca i wszyscy mówią, że wolą prawdziwego nieprzyjaciela, Szweda, Tatara nawet od renegata”. „Szwedzi zaczęli ulegać bieglejszej w szermierce i pojedynczej walce szlachcie.” „Tak to rysował się od fundamentów i chwiał gmach zbudowany przez pychę Janusza Radziwiłła”. „Pieśń ta była jakby balsam kojący. Zwiastowała im bowiem ustawienie, że stoi klasztor, stoi kościół, że płomień dotąd nie zwyciężył wysileń ludzkich „ „Mniej doświadczonych krzepiła wiara, ale byli między nimi i starzy żołnierze (…), którzy dodawali otuchy wieśniakom”. „Waszym to przykładem, waszą obroną król nauczony zrzucać z siebie poczyna jarzmo szwedzkie.” „Zapomnieli, że ten naród ma jeszcze jedno uczuci, którego wyrazem była Jasna Góra. I w tym uczuciu było ich odrodzenie.” Ad c. Sukcesy Polaków i wygnanie najeźdźców z kraju Naród bezgranicznie zawierza swemu władcy( np. pomoc górali, okrzyki radości na widok króla), zmienia się sytuacja polityczna w kraju.  „…cały naród chwyta za broń i idzie ‘na Szweda’.” Historyk Adam Kersten: „Nie trzeba być historykiem, aby stwierdzić, jak bardzo jednostronnie zarysowana jest kanwa wydarzeń następujących po obronie Jasnej Góry. Ów obraz odradzającego się narodu (…) jest tak wyidealizowany, ze poza pewną liczbą faktów historycznych, niewiele ma wspólnego rzeczywistością.” Sienkiewicz upraszcza dalszą sytuację kraju- marginalnie wspomina o niepowodzeniach, koncentruje się natomiast na zwycięstwach. [Nowiny] „były dla Szwedów niepomyślne i zwiastowały bliski już koniec panowania szwedzkiego Polsce” „Powiadają też ludzie, że do wiosny ani jednego Szweda RP nie będzie.” „Burza straszliwa zawisła nad głowami skandynawskich najezdników; ziemia sama, lubo pokryta śniegiem, poczęła parzyć ich stopy, groźba i pomsta otaczały ich ze wszystkich stron, straszyły ich cienie własne.” „Król (..) rozkazywał nie tracić nadziei i do ratunku upadłej RP się zrywać” „ Wszyscy bowiem jak jeden mąż zebrali się, bo go [Jana Kazimierza] bronić i towarzyszyć mu ze swymi ciupagami, choćby na kraniec świata.” „…chorągiew husarska (…) tak wspaniała, że każdy król mógłby się podobnym wojskiem poszczycić.” „ Nie tylko chciano zwycięstwa, ale wierzono w nie.” Obraz pospolitego ruszenia w Lublinie- zamieszczony na plakacie. Pobierz, wysyłając SMS o treści pod numer 92505 Wpisz otrzymany kod : Nawigacja wpisu „Jaki obraz Polaków wyłania się z „Potopu” Henryka Sienkiewicza? Punktem wyjścia swoich rozważań uczyń wnioski wynikające z analizy podanych fragmentów powieści Henryka Sienkiewicza. Zwróć uwagę na ich znaczenie w kontekście całości powieści.”„Potop” Henryka Sienkiewicza jest powieścią historyczną z domieszką elementów przygodowych. Utwór ten był pisany przede wszystkim ku „pokrzepieniu serc” Polaków będących w tym czasie pod zaborami. Z tego względu przedstawionych jest w nim o wiele więcej zalet niż wad Polaków. Wygrane walki wojsk Polskich opisane są na wielu stronach tej powieści, zaś o przegranych dowiadujemy się tylko z krótkich wypowiedzi. W swym dziele Sienkiewicz w sposób niemal idealny ukazuje sarmacką Polskę, jak i samych Polaków. Autor bardzo umiejętnie manipulował historią i przebiegiem wojny ze Szwecją naginając ją tak jak było mu to potrzebne. Jednakże pomimo tego rzetelnie i obiektywnie przedstawił Polaków żyjących w tamtych czasach. Świadczą o tym dwa pierwszym fragmencie, poprzez rozmowę barona Lisoli, wysłannikiem cesarskim z Brandenburgii, udającym się do króla polskiego a Wrzeszczowiczem, Czechem, będącym w służbie króla szwedzkiego, którą podsłuchał Kmicic dowiadujemy się co o Polakach sądzi jeden z cudzoziemców. Rzecz dzieje się po kapitulacji fragmencie tym Wrzeszczowicz – cudzoziemiec, który został bardzo dobrze przyjęty przez Polaków, przedstawia ich w bardzo negatywnym świetle. Jest on zdania, że Polacy są skazani na klęskę , ponieważ sami bardzo się do niej przyczyniają. Kapitulowali, poddawali się, kiedy wygrana byłaby możliwa, jeśli tylko wykazaliby inicjatywę i chęć działania. Według niego, bardziej zależy im na swoich własnych interesach, niż na dobrze ojczyzny. Ponadto wskazuję na panującą w Polsce anarchię. Nieumiejętność podjęcia wspólnej decyzji, zrywanie sejmów, nadużywanie złotej wolności szlacheckiej czy ograniczanie władzy królewskiej podaje za przyczyny takiego stanu rzeczy. Według Czecha najbardziej charakterystyczną cechą Polaków jest wszechobecna prywata, gdyż w jego zdaniu najczęstszym powodem kapitulacji Polaków były obietnice o nie zmniejszaniu dotychczasowych przywilejów szlacheckich. Uważał, że Sarmatom jest obojętne komu podlegają dopóki ich majątek jest bezpieczny. Żeby bronić ojczyzny potrzebne było pójście na wojnę, zostawienie swego majątku, a w razie potrzeby oddanie jego części na potrzeby państwa. Jednak XVII wieczni Sarmaci nie byli patriotami i nie potrafili się na to zdobyć. Wszystkim tym wadom towarzyszy również warcholstwo, pieniactwo i nie ustające pijaństwo. Jedyną godną podziwu cechą Polaków jest według Wrzeszczowicza polska jazda- Husaria. Jednak przytacza w tym miejscu historię Galów, którzy również słynęli ze świetnej jazdy, a los jaki ich spotkał czeka również jak sądzi Polaków. Warto nadmienić w tym miejscu , że opinia jaką cudzoziemiec prezentuje o Polakach jest przedstawiona przed obroną Jasnej Góry, co jak się okazuje ma duże znaczenie. Wrzeszczowicz negatywnie wypowiada się o Polakach, uważając że czeka ich rychła klęska, do której doprowadzi ich brak rozumu, pieniactwo oraz prywata. Również Kmicic czuł i uznawał prawdę w ostrych słowach cudzoziemca, jednak nie czynił tego zbyt fragmentem w którym pojawia się opinia na temat Polaków jest narada u Jana Kazimierza po przybyciu Kmicica z Częstochowy . Podczas narady królowa Maria Ludwiga Gonzaga zwraca się do króla Jana Kazimierza z prośbą o przebaczenie Polakom oraz powrót do kraju. Królowa bardzo przemyślnie przedstawiła sprawy Polskie. Jej wypowiedź jest utrzymana w bardzo pochlebnym tonie, ukazując wiele pozytywnych cech narodu Polskiego. Przyznaje ona, że faktycznie Polacy zgrzeszyli swoją lekkomyślnością i swawolą, jednak uważa, że nie ma takiego drugiego narodu, który tak szybko zauważyłby swoje winy i tak szybko zabrał się za poprawę. Królowa uważa Polaków za wspaniały naród. Przytacza tutaj nikt brak zamachów stanu, wierność Bogu , królowi i ojczyźnie. Twierdzi, że widząc swoje błędy są oni zdolni do poświęceń. Uważa, że jedynie przy pomocy i przewodnictwu Jana Kazimierza możliwe są przyszłe triumfy i lepsze dni. Również sam narrator odnosi się pozytywnie do postaci królowej Gonzagi. W przypadku tej wypowiedzi obrona Jasnej Góry miała już miejsce, co jak można zauważyć jest w Potopie punktem kulminacyjnym , po którym Polacy zmieniają się diametralnie, i z pijaków , których interesuje jedynie własna korzyść zmieniają się w heroicznych patriotów, dla których najważniejsze jest dobro ojczyzny bez względu na to jakie koszty będą musieli istotną jest to ,że obie opinie należą do postaci , które mają swoją historię i doświadczenia z Polakami. Sprawia to że wypowiedzi są nacechowane emocjonalne, a więc są subiektywne. Cechą charakterystyczną tych wypowiedzi jest hiperbolizm obecny, który objawia się w przesadnych opiniach o Polakach, przedstawiając ich nadmiernie pozytywnie lub negatywnie. Przy pierwszym spojrzenie obie opinie są ukazane jako równoważne, jednakże narrator bardziej przychyla się do zdania królowej, która jest ukazana jako matka narodu chcąca jego dobra, bez względu na to jak bardzo upadł . Według mnie obie opinie są uzasadnione i poparte przez wydarzenia rozgrywające się w powieści jak choćby bezprawne spalenie Wołmontowicz przez Kmicica i wymordowanie ich mieszkańców ukazujące anarchie w państwie Polskim, czy wierność religii, która zamanifestowana została po zaatakowaniu przez Szwedów Jasnej Góry. Potop idealnie przedstawia sprawy Polski i Polaków, tak samo przedstawiając ich wady i zalety. Jest obraz złożony i niejednoznaczny, jednak jego pozytywne aspekty zapewne podniosły na duchu nie jednego rodaka żyjącego pod zaborami. Obraz Polaków XVII wieku w "Potopie" Henryka Sienkiewicza. Jaki obraz Polaków XVII wieku wyłania się z Potopu Henryka Sienkiewicza? Punktem wyjścia swoich rozważań uczyń wnioski z analizy danych fragmentów powieści. Zwróć uwagę na ich znaczenie dla całości „Potopie” Henr... Obraz Polaków XVII wieku w "Potopie" Sienkiewicza. Jaki obraz Polaków XVII wieku wyłania się z Potopu Henryka Sienkiewicza? Punktem wyjścia swoich rozważań uczyń wnioski z analizy danych fragmentów powieści. Zwróć uwagę na ich znaczenie dla całości Henryka Si... Obraz Polaków XVII wieku w "Potopie" H. Sienkiewicza. Jaki obraz Polaków XVII wieku wyłania się z „Potopu” Henryka Sienkiewicza? Punktem wyjścia swoich rozważań uczyń wnioski z analizy danych fragmentów powieści. Zwróć uwagę na ich znaczenie dla całości Sienkie... Obraz Polaków XVII wieku w "Potopie" Henryka Sienkiewicza. ?Potop? Henryka Sienkiewicza to narodowa epopeja powstała dla pokrzepienia serc Autor ukazuje w niej losy poszczególnych warstw społeczeństwa polskiego i jego dzieje. Poprzez zaprezentowanie kontrastu w wypowiedziach bohaterów wskazuje on jedno... Obraz Polaków XVII wieku w "Potopie" Henryka Sienkiewicza. Jaki obraz Polaków XVII wieku wyłania się z Potopu Henryka Sienkiewicza? Punktem wyjścia swoich rozważań uczyń wnioski z analizy danych fragmentów powieści. Zwróć uwagę na ich znaczenie dla całości kartach ?Trylogii... Potop przyniósł Rzeczypospolitej ogromne zniszczenia, porównywalne chyba tylko z gehenną II wojny światowej. Najeźdźcy zachowywali się w Polsce niczym Hunowie lub Wandalowie. Populacja państwa zmniejszyła się nawet o 40 procent. Z dziesięciu milionów mieszkańców zostało sześć. W Wielkopolsce, gdzie wojska Karola Gustawa zabawiły najdłużej, przeżyła zaledwie połowa ludności. publiczna W trakcie Potopu Szwedzi niemal doszczętnie ograbili Polskę. Na ilustracji fragment obrazu Henryka Pilattiego „Szwedzi”. Skąd u północnych sąsiadów takie barbarzyństwo? Wszystko przez to, że ówczesna Szwecja była… biedna jak mysz kościelna. Jej królowie mogli tylko marzyć o luksusowych rezydencjach i meblach. Kraj miał ledwie milion mieszkańców, a jego szkatuła świeciła pustkami. Możnowładcy żyli skromnie, ucztując na drewnianych ławach i stołach bez obrusów. Jak opowiada szwedzki historyk Herman Lindqvist: Szwecja wyglądała jak zapadła wioska. Premiery sztuk Szekspira odbywały się w Sztokholmie 15 lat później niż w Warszawie. W Warszawie pokazywał je słynny szekspirowski teatr The Globe ze Stratford-upon-Avon, a do Szwecji docierały zaledwie trzeciorzędne trupy teatralne. Złoto zeskrobane z listew Skandynawowie w historii nieraz łupili i niszczyli Rzeczpospolitą. Na początku XVII wieku, za czasów Gustawa Adolfa, wywieźli z Fromborka księgozbiór Kopernika. Z kolei pod koniec tego stulecia, za Karola XII, zdarzało im się użyć archiwalnych polskich ksiąg jako podściółki dla koni. Skala grabieży, do której doszło podczas Potopu, okazała się jednak nieporównywalnie większa. W 1655 roku żołdacy Karola Gustawa, rozbestwieni podczas zakończonej siedem lat wcześniej wojny trzydziestoletniej, rzucili się na Polskę jak wygłodniałe zwierzę. Bourdons/domena publiczna Żołnierz Karola X Gustawa rzucili się na Polskę ja wygłodniałe zwierzę. Szwedzi brali dosłownie wszystko. W ich ręce wpadały obrazy, biżuteria, zastawy, lustra i obrusy. Z kościołów znikały ołtarze, krucyfiksy, ornaty, kapy, organy, chrzcielnice i świeczniki, a także puszki, baldachimy i popiersia. Nie oszczędzano i większych przedmiotów, jak rzeźby, fontanny, tablice, epitafia, regalia, a nawet… dzwony. Dużym powodzeniem wśród grabieżców cieszyły się marmury, misy, dzbany i talerze, ale zagarniano i kominki, zrywano podłogi i obicia. Wywożono skóry zwierząt, suknie, militaria, sztandary, namioty, gobeliny, dywany, oraz wszelkie meble: szafy, fotele, stoły, skrzynie, schody, balustrady, parapety i drzwi – razem futrynami. Żołnierze, by niczego nie pominąć, zeskrobywali nawet złocenia z listew! Co ciekawe, łupy z polskich kościołów zabierano często do własnych świątyń i składano je tam jako pobożne dary po udanej wyprawie wojennej. Zdobycz z katolickiej Polski w protestanckim zborze miała wartość symboliczną: oto reformacja zwyciężyła nad papistami. Podczas wojen z Rzeczpospolitą północni sąsiedzi złupili co najmniej 17 archiwów i 67 bibliotek. Tylko w trakcie Potopu wywieźli księgozbiory między innymi z Poznania, Warszawy, Krakowa, Torunia, Bydgoszczy, Grudziądza, Lublina, Sandomierza i Radomia. Zachowały się nawet nazwiska szczególnie aktywnych rabusiów. Na przykład za złupienie księgozbiorów jezuickich w Bydgoszczy i Toruniu w 1656 roku odpowiadał szwedzki dyplomata Schering Rosenhane. Dzięki swojej wojennej aktywności później mógł się pochwalić jedną z największych bibliotek w Szwecji. Zobacz również:Bitwa pod Oliwą. Największy triumf polskiej floty w dziejachPolskie skarby zrabowane podczas potopu szwedzkiego. Gdzie można je oglądać?Jedna z największych pomyłek w polskiej historii. Dlaczego hołd pruski nie miał żadnego sensu? Stolica w ruinie Warszawa po szwedzkiej okupacji przedstawiała obraz nędzy i rozpaczy. Liczba mieszkańców stolicy zmniejszyła się z piętnastu tysięcy do sześciu. Najeźdźcy zrujnowali pałace biskupie, bogate rezydencje Kazanowskich, Ossolińskich i Daniłowiczów, a także domy mieszczan. Rozkradli zamek i pałace królewskie. Jak 8 listopada 1655 roku informowano polskiego króla z Warszawy, Karol Gustaw: kazał poobdzierać obicia w trzech pałacach i powyjmować marmurowe ściany, rozebrać lożę w ogrodzie złożoną z 32 pięknych kolumn marmurowych, które przy rozbieraniu potłuczono. Lecz to nie dosyć: każe brać okna i szyby. Po wojnie sekretarz królowej Ludwiki Marii opisywał, że „Szwedzi tak bardzo zanieczyścili zamek, że nie jest on zdatny do zamieszkania. Konie wprowadzali nawet do komnat trzeciego piętra, które są pełne gnoju i ciał poległych szwedzkich żołnierzy”. Rezydencja nie nadawała się do użytku, więc Jan Kazimierz zamieszkał w Villa Regia (Pałacu Kazimierzowskim). Nawet później, mimo szybkiej renowacji, nie wróciła do dawnej świetności. Król Michał Korybut Wiśniowiecki wolał mieszkać na Zamku Ujazdowskim, a Jan III Sobieski poza okresem sejmów preferował Wilanów. publiczna Villa Regia widoczna na fragmencie panoramy Warszawy autorstwa Erika Dahlberga. Co ciekawe, Szwedzi nie zrabowali z Warszawy kolumny Zygmunta. Jej rozebranie okazało się zbyt trudne i nie znalazł się inżynier, który podołałby temu zadaniu. Było to bardzo nie w smak Karolowi Gustawowi, który chciał się jej pozbyć, aby nie przypominała o dawnych polskich zwycięstwach i o pretensjach Wazów znad Wisły do szwedzkiego tronu. Kiedy nie wypalił pomysł z przeniesieniem lub wywiezieniem zabytku, szwedzki król rozmyślał nawet, czy by jej nie wysadzić. Ostatecznie zachował ją z myślą o ewentualnej „wymianie” za swego wziętego do niewoli feldmarszałka Arvida Wittenberga. Kulturalna pustynia Fala Potopu uderzyła także w inne miasta. Nie miało przy tym znaczenia, czy się broniły, czy poddawały, czy obiecano ich nie rabować, czy nie. Kraków zawierzył słowu najeźdźców i drogo za to zapłacił. Skandynawowie łupili Wawel i katedrę aż ośmiokrotnie! Zerwali srebrne blachy z ołtarza św. Stanisława, a z trumny Władysława IV wyrwali srebrne gwoździe. Podobnie było gdzie indziej. Z większych ośrodków w Rzeczypospolitej podczas najazdu nie ucierpiały tylko Gdańsk i Lwów. Zrujnowane były i zamki. Z rezydencji Lubomirskich w Wiśniczu Szwedzi wywieźli 150 wozów pełnych łupów, po czym częściowo ją wysadzili. Zdewastowali też Krzyżtopór, Czersk, Tenczyn, Lanckoronę, Pieskową Skałę… Orle Gniazda z czasów Kazimierza Wielkiego legły w gruzach. Okradano też niezliczone kościoły i klasztory. Wywożono kolekcje kościelne i prywatne. Dahlberg/domena publiczna O skali szwedzkich grabieży niech świadczy to, że tylko z zamku w Wiśniczu wywieźli 150 wozów zrabowanych dóbr. Grabieży nie uniknęły nawet mniejsze osady, bo przecież podczas długich przemarszów wojsko musiało „samo się wyżywić”. W efekcie aż kilkaset wsi zniknęło z map. W Wielkopolsce trzy czwarte gruntów leżało ugorem, a na Mazowszu obsiewano nie więcej niż połowę pól. Nie jest przesadą twierdzenie, że wojny ze Szwedami zamieniły Rzeczpospolitą w ruinę gospodarczą i w pustynię kulturalną. „Według wielu historyków ani późniejsze zabory, ani okupacja hitlerowska, ani radzieckie brygady trofiejne nie wyrządziły takich strat dla polskiej kultury narodowej” – zwracają uwagę Marcin Jamkowski i Hubert Kowalski, autorzy książki „Uratowane z Potopu”. Hmielewicz/materiały prasowe Marmurowe międzyłucze z królewskim herbem dynastii Wazów wydobyte z dna Wisły. Zdjęcie z książki „Uratowane z Potopu”. Skalę i brutalność szwedzkiego rabunku odkrywamy zresztą do dzisiaj. Dobrze pokazują ją skarby, które w ostatnich latach udało się wydobyć z Wisły. Zatonęły one w trakcie transportu w stronę Bałtyku. „Być może flisak nie znał rzeki i wpadł na podwodne głazy? Może ciężkie marmury przeciążyły szkuty i łodzie zaczęły nabierać wody? A może zostały ostrzelane? Tego nie wiadomo” – piszą Jamkowski i Kowalski. Wśród znalezisk można zobaczyć między innymi ogrodową fontannę z manierystycznymi maszkaronami i marmurowe międzyłucze z herbem dynastii Wazów. Aż nasuwa się pytanie, czy było coś, czego najeźdźcy nie chcieliby ukraść? Skarby na strychu Czy po zakończeniu wojny choćby część zrabowanych przedmiotów wróciła do Polski? Na mocy pokoju oliwskiego z 1660 roku można było oczekiwać przynajmniej zwrotu archiwaliów. Artykuł dziewiąty porozumienia głosił, że „wrócone będą ze strony szwedzkiej wszystkie archiwa, akta publiczne grodzkie, sądowe, duchowe oraz Biblioteka Królewska, które zostały wywiezione”. Artykuł siódmy obiecywał to samo także prywatnym właścicielom. Praktyka pokazała jednak, że nie tak łatwo zinwentaryzować i odnaleźć zagrabione księgi. Polscy wysłannicy działali powolnie i nieudolnie. Potem przyszły kolejne wojny. Misje, organizowane za czasów Jana III Sobieskiego oraz Stanisława Augusta Poniatowskiego, także nie przyniosły efektów, aż w końcu Rzeczpospolita upadła. Utracone przez Rzeczpospolitą skarby, które Szwedzi dumnie wystawiają w swoich muzeach, do dziś przyprawiają o ból głowy. Niestety, obecni właściciele nawet nie chcą dyskutować o ewentualnym zwrocie. Traktat oliwski tego przecież nie przewidywał. Obecnie pojawiają się zaś głosy, że w sumie… szwedzki rabunek ocalił polskie skarby przed nieuchronnym zniszczeniem podczas II wojny światowej! van Thulden/domena publiczna Na mocy pokoju oliwskiego Szwedzi mieli zwrócić między innymi archiwalia oraz Bibliotekę Królewską. Nigdy jednak do tego nie doszło. Na ilustracji alegoria pokoju oliwskiego. Cytowany w „Uratowanych z Potopu” historyk Henryk Lindqvist uważa jednak, że sytuacja nie jest beznadziejna. Jak twierdzi: Osobiście mam nadzieję, że będzie można negocjować zwrot przedmiotów, które są ważne dla Polski, Danii czy Islandii, i oddać je w geście przyjaźni. Zwłaszcza te, które są naprawdę istotne, które przynależą do narodu, są silnie związane z jego duszą i historią. Może warto byłoby porozmawiać o tym z naszymi sąsiadami, którzy także ucierpieli w wyniku działań najeźdźców z północy? Z Pragi Szwedzi zabrali przecież słynny Codex Gigas, największy średniowieczny manuskrypt, nazywany też Biblią Diabła, oraz bezcenną Srebrną Biblię, spisaną w VI stuleciu w języku Gotów dla Teodoryka Wielkiego. Mają też hełm cara Iwana Groźnego, najpierw zrabowany z Kremla przez polską armię, a następnie wywieziony z Polski podczas Potopu. Gdyby połączyć wysiłki kilku krajów, może przynajmniej niektóre symboliczne zabytki wróciłoby na swoje miejsce: do Warszawy, Pragi, Moskwy? Bibliografia: Marcin Jamkowski, Hubert Kowalski, Uratowane z Potopu, Agora 2018. Maria Romanowska-Zadrożna, Grabieże szwedzkie w Polsce. Przyczyny, charakterystyka i skutki, „Cenne Bezcenne Utracone”, nr 3 (2005). Orzeł i trzy korony. Sąsiedztwo polsko-szwedzkie nad Bałtykiem w epoce nowożytnej (XVIXVIII w.), red. Katarzyna Połujan, Arx Regia 2002. Eugeniusz Barwiński, Ludwik Birkenmajer, Jan Łoś, Sprawozdanie z poszukiwań w Szwecyi, dokonanych z ramienia Akademii Umiejętności, Akademia Umiejętności 1914. Z dziejów polskiego mecenatu artystycznego w wieku XVII, oprac. Władysław Tomkiewicz, Ossolineum 1952. Henryk Sienkiewicz w ‘Potopie’ ukazał dwa oblicza narodu polskiego. Pierwszy obraz to swawola polskiego narodu. Polacy przedstawieni są jako ludzie, których nie obchodzi los państwa lecz tylko ich własne dobro. Była to typowa postawa sarmaty-troska o prywatę. Chociaż uważali się za patriotów, zabiegali o najlepszą pozycję dla siebie, nie o losy państwa. Było im obojętne kto rządzi krajem, byle tylko nie wtrącał się do ich poczynań. XVII wiek to w Polsce okres artykuł aby odblokować treśćHenryk Sienkiewicz w ‘Potopie’ ukazał dwa oblicza narodu polskiego. Pierwszy obraz to swawola polskiego narodu. Polacy przedstawieni są jako ludzie, których nie obchodzi los państwa lecz tylko ich własne dobro. Była to typowa postawa sarmaty-troska o prywatę. Chociaż uważali się za patriotów, zabiegali o najlepszą pozycję dla siebie, nie o losy państwa. Było im obojętne kto rządzi krajem, byle tylko nie wtrącał się do ich poczynań. XVII wiek to w Polsce okres bezprawia. Szlachta i magnateria wolały zajmować się własnymi sprawami niż uchwalaniem ustaw. Często zrywano sejmy, co przyczyniło się do rządów na własną rękę. Wrzeszczowicz- jako Czech- pokazuje nam, co sądzą o nas inne narody. Mówi, że jesteśmy przekupni i niezdyscyplinowani. Słowa: „(…) Jeno szaleni, swawolni, źli i przedajni tę ziemię zamieszkują!’’ doskonale charakteryzują postawę ówczesnych Polaków. Według niego jedyną ich zaletą jest dobra jazda, która niestety do niczego nie prowadzi i nie zapobiega zagładzie państwa. W późniejszych rozdziałach wyłania się obraz Polaków jako szlachetnych rycerzy. Otrząsają się z dotychczasowej obojętności i apatii i ruszają do walki o ojczyznę. Ta postawa dziwi nie tylko Szwedów, którzy- jak czytamy w powieści- nie wiedzą co robić wobec takiego zachowania Polaków, ale również nas samych, zwłaszcza zdrajcę- Radziwiłła. Wypowiedź królowej o Polakach jest dość obiektywna. Mówi ona, że naród zabłądził, ale potrafił się odnaleźć i jest w stanie walczyć o dobro ojczyzny. Jej słowa: „(…) gdzie jest taki drugi naród, w którym by chwała Boga starożytnej szczerości trybem trwała i pomnażała się coraz bardziej(…)’’ przekonują nas o pobożności narodu polskiego. Widzimy więc, że postawa Polaków zmieniała się gwałtownie- od całkowitego braku zainteresowania do obrony ojczyzny. Wnioskować możemy, że pomimo wielu wad XVII-sto wieczni mieszkańcy Polski potrafili się zjednoczyć w trudnej sytuacji. Ponad wszystko kochali oni wypracowaniaObraz Polaków XVII wieku w "Potopie" Henryka samym początku “Potopu” Henryk Sienkiewicz ukazuje upadek moralny społeczeństwa. Wrzeszczowicz wypowiada się na temat Polaków: " Jestli na świecie taki drugi kraj, gdzie by tyle nieładu i swawoli dopatrzeć można […] Co tu za rząd?. – Król nie rządzi, bo mu nie dają… sejmy nierzadka, bo je rwą”. Następuje punkt zwrotny - naród się odradza. Szwedzi przy końcu utworu nie mogą nadziwić się zamianie, jaka zaszła w narodzie. Ukazuje się negatywny obraz polaków według Wrzeszczowica w Polsce panuje anarchia i nie ma żadnego Polaków XVII wieku w Potopie Henryka obraz Polaków XVII wieku wyłania sie z Potopu Henryka Sienkiewicza? Punktem wyjścia swoich rozważań uczyń wnioski z analizy fragmentów powieści. Zwróć uwagę na ich znaczenie dla całościu utworu. „Potop” jest powieścią historyczną napisaną przez jednego z najwybitniejszych polskich pisarzy a mianowicie Henryka Sienkiewicza. W utworze tym ukazane zostały wszystkie warstwy siedemnastowiecznej Rzeczypospolitej, oraz ich reakcje na groźbę utraty niezawisłości. Najwnikliwiej jednak przedstawiona została postawa szlachty. W pierwszym fragmencie, przedstawiona jest scena sprzed oblężenia Jasnej Polaków XVII wieku wyłania się z "Potopu" Henryka Sienkiewicz w swoim utworze ukazuje w pewien sposób dwa różne obrazy Polaków. Na wstępie utworu autor opisuje upadek moralny społeczeństwa, zdradę, zaprzedanie wrogom przez klasę rządzącą, odstępowanie od władcy, apatię i rezygnację. Później jednak następuje punkt zwrotny – naród się podźwiga i odradza. Nawet Szwedzi są zaskoczeni tą metamorfozą naszego państwa, które wcześniej nie stawiało żadnego oporu. Postaram się uargumentować odpowiednio moje stanowisko, analizując poszczególne fragmenty. Pierwszy fragment to rozmowa podsłuchana przez Kmicica w drodze do Częstochowy pomiędzy Wrzeszczowiczem a obraz Polaków XVII wieku wyłania się z "Potopu" Henryka Sienkiewicza?W „Potopie” Henryka Sienkiewicza ukazane zostały wszystkie warstwy siedemnastowiecznej Rzeczpospolitej oraz ich reakcje na groźbę utraty niezawisłości. „Potop” jest jednym z arcydzieł polskiej literatury pozytywistycznej. Sienkiewicz przedstawił w niej dwa obrazy Polaków jako narodu. Przedstawione fragmenty obrazują cechy Polaków. Pierwszym fragmentem jest rozmowa podsłuchana przez Kmicica w czasie drogi do Częstochowy. Naród polski jest krytykowany przez Wrzeszczowicza, który wcześniej zdradził Jana Kazimierza. Uważa on, że polski naród poniesie klęskę. Jego zdaniem w Polsce panuje anarchia oraz obraz Polaków XVII wieku wyłania się z Potopu Henryka Sienkiewicza? Punktem wyjścia swoich rozważań uczyń wnioski z analizy danych fragmentów powieści. Zwróć uwagę na ich znaczenie dla całości utworuPowieść Henryka Sienkiewicza pt.: „Potop” jest jednym z największych dzieł pisanych polskiej literatury pozytywistycznej. Autor w swoim dziele przedstawia postawy narodu polskiego: „Dusz narodu - oto jest bohaterka sienkiewiczowskiego dzieła”, jak powiedziała Maria Konopnicka. Obraz Polaków - patriotów ciągle się zmienia, zmienia się sposób, w jaki są przedstawiani oraz osoby, które ten obraz prezentują. Sienkiewicz prezentuje zmianę stanowiska bohaterów. Ukazuje podłość, zdradę, zaprzedanie się wrogom przez możniejszą szlachtę, apatię i rezygnację, przedstawia upadek moralny społeczeństwa.

obraz polski i polaków w potopie